ΣΤΗΘΑΓΧΗ Επέτειος Κώστα Βάρναλη και η «Μικρογραφία»

Αναδημοσίευουμε από το φιλικό blog ΣΤΗΘΑΓΧΗ το επετειακό αφιέρωμα στον Κώστα Βάρναλη.

Επέτειος Κώστα Βάρναλη και η «Μικρογραφία» 

 

Αν ψάξει κανείς για βιογραφικά στοιχεία του Κώστα Βάρναλη θα δει σαν επικρατέστερη χρονιά γέννησής του το 1884 και ημερομηνία (για κάποιους) 14 Φλεβάρη, ημέρα που σύμφωνα με τον ίδιο το Βάρναλη, βαφτίστηκε, ενώ για κάποιους άλλους το 1882. Ο ίδιος ο ποιητής γράφει σε αυτοβιογραφικό του σημείωμα που έγραψε το 1973, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αιολικά Γράμματα» (αρ. 25, 1975):

«Να αυτοβιογραφηθώ! Δεν υπάρχει πιο δυσάρεστο πράμα από το να προκαλείς ο ίδιος τα θλιβερά σου περασμένα, τωρινά (και μελλούμενα!) τη στιγμή που μάταια προσπαθώ να τα διώξω από την ψυχή μου και τη μνήμη μου. Κουράγιο λοιπόν!

Πρέπει να γεννήθηκα στα 1883 γιατί βαφτίστηκα στις 14 του Φλεβάρη του 1884. Έχω την επίσημη βεβαίωση της εκκλησίας ‘Κοίμησης της Θεοτόκου’ στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας». (Βρίσκεται στο βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του», εκδ. ΕΝΤΟΣ 2012).

Θεωρώντας λοιπόν σαν την πιο αξιόπιστη πηγή την πένα του ποιητή, μπορούμε να πούμε πως φέτος συμπληρώνονται 130 χρόνια από την γέννησή του. Με αφορμή την επέτειο παρουσιάζουμε ένα ποίημα του Βάρναλη με αυτοβιογραφικά στοιχεία, την «ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΑ», από τη συλλογή «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ».

ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΑ

Ι

Καλωσύνη δε γνώρισα! Παιδάκι

δεν άπλωσε κανείς να με χαηδέψει,

να με πάρει αγκαλιά να με φιλήσει.

Το στερνοπαίδι εγώ και τ’ αποσπόρι,

με διώχναν όλοι κι όλοι με χτυπούσαν!

Δε μ’ έλεγε κανείς με τ’ όνομά μου.

«Αφτός» και «μπρε» και «σουτ εσύ! Δεν είσαι

παιδί μας! Σ’ αγοράσαμε από μάβρην

κατσιβέλα μισό τσουβάλι πίτουρα!»

Το πίστεβα και ζάρωνα στην κώχη.

Μάζεμα εγώ και ξένος, δεν κοτούσα

να παίζω, να γυρεύω –ούτε να κλάψω.

Μα όταν φανερώθηκε το ψέμα,

πάλι απόμεινα μάζεμα και ξένος!

Πότε θα μεγαλώσω, για να φύγω!...

Από πατέρα ορφάνεψα μωρό

κι ο πρώτος αδερφός και πρώτο μίσος,

μάβρα γυαλιά κι αμίλητος, με πείσμα

με κοπανούσε ολημερίς να στρώσω!

Και νύχτα με ξυπνούσε να με δείρει.

Μιαν τρίτ’ ή τέταρτη άνοιξη ξεπόρτισα.

Ω τι μεγάλος που ναι ο κόσμος έξω!

Χίλιες φορές πιο λαμπερός ο ήλιος!

Τα χελιδόνια χαμηλοπετούσαν

άφοβα ολόγυρά μου –εγώ φοβόμουν!

Να χα κ’ εγώ φτερά για να πετάξω

τ’ αψήλου, όσο μακρύτερ’ από δώθες!...

Λίγο παρέξω καταπράσινη άπλα.

Πρωτόβλεπα χωράφια φυτρωμένα.

Κυνηγημέν’ απ’ τον αγέρα τρέχαν

τα στάχι’ απανωτά. Τόση ομορφιά

δε βάσταξα και κάθησα να κλαίω!

ΙΙ

Κυριακάδες, Χριστού και Πάσκα η μάνα

στην εκλησιά με τράβαγε ν’ αγιάσω,

νηστικόν αξημέρωτα, γι’ αντίδερο.

Ώρες στο πόδι, κούραση και πείνα

και δε νογούσα τίποτ’ απ’ τα «γράμματα»!

Κι άμα ο παπάς εσκόλναε, προσκυνούσα

στο εικονοστάσι αράδα τις εικόνες…

κι όξω με καρτερούσε ο Πειρασμός,

λαχταριστά κουλούρι’ αφράτα, λόφοι.

Όλα τα καλοπαίδια μασουλούσαν

κι ο αγέρας μοσκοβόλαγε σουσάμι.

Κοντοστεκόμουν κλαίοντας! –«Πάρε μου ένα!»

-«Περπάτα!» και μου τράνταξε το χέρι.

Να μην κακομαθαίνουν οι φτωχοί!...

Μεγάλωσα νωρίς και ξενιτέφτηκα.

Με τους δικούς μου εξήντα χρόνια ως τώρα

ούτε γραφή ούτε μήνυμα! Κι ωστόσο

τους κουβαλούσα μέσα μου όπου πάγαινα:

κουβαλούσα τον άμοιρο εαφτό μου…

Πουθενά δεν μπορούσα να ριζώσω.

Ξένος παντού και μάζεμα. Γυναίκες;

Αληθινές! Μα ο χωρισμός φαρμάκι.

Με τον καιρό συχωρεθήκαν ολ’ οι

ξενοδικοί. Αργοπόρησα, σειρά μου!

Μα όσο βαθιά και να με κατεβάσουν

τα σκοινιά, θα κατέβουν κ’ οι κακίες,

δικές μου κι αλλωνών… Μα το κουλούρι

θα με βαραίνει πρώτο σα μυλόπετρα,

πιότερο κι απ’ του τάφου μου την πλάκα

(αν έχω πλάκα, μα κι αν έχω τάφο

κι αν με διώξουν οι νεκροί.) Χωρίς

αγάπη κανενός ανθρώπου ή σκύλου.

Κι αν έζησα ή δεν έζησα, καμιά

διαφορά στον Απάνου ή Κάτου Κόσμο.

Μα κάλλιο να μην είχα γεννηθεί,

για να μην είχα κι αποθάνει απόψε!

Και μακάρι, όσο να χω αδικηθεί,

εγώ να μην αδίκησ’ άθελά μου!...

Και σαν ζυγιάζει ο διάολος την ψυχή μου

με ψέφτικη παλάντζα να με κλέψει,

-«Σταμάτα, βλάμη! Κ’ είμαι παραπάνου

παρ’ όσο θες αμαρτωλός και φταίχτης»!

ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

(Από το βιβλίο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», εκδ. ΚΕΔΡΟΣ)