Παρασκευή 31 Ιανουαρίου 2014

«Η πνευματική προετοιμασία για την Εθνική Επανάσταση» - Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος μετά την Κατοχή (Γενάρης 1946 – Ιούνης 1946) – 12ο τελευταίο



Ολοκληρώνουμε με την παρούσα ανάρτηση την ιστορία του Εκπαιδευτικού Ομίλου, που ξεκίνησε στα 1910 και με διαλείμματα έφτασε μέχρι τις αρχές του 1948. Τα κείμενα είναι του Ηρακλή Κακαβάνη και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» τεύχ. 35-36,  και 39 το 2009.

Η πνευματική προετοιμασία για την Εθνική Επανάσταση


Το Μάρτη του 1947 ο Εκπαιδευτικό Όμιλος αφιερώνει δύο συγκεντρώσεις για τον πανηγυρισμό της εθνικής γιορτής. Τη Δευτέρα 17/3 με θέμα την εκπαίδευση κατά την Επανάσταση και για τον παιδαγωγό Γρηγόριο Κωνσταντά με εισηγητή τον Κ.Γ. Καλατζή και την παραμονή της επετείου Δευτέρα 24/3 ομιλία του Χρ. Θεοδωρίδη με θέμα «Η πνευματική προετοιμασία για την Εθνική Επανάσταση». Διαβάστηκαν και αποσπάσματα από έργα προεπαναστατικών συγγραφέων (Ρήγα, Παπαφλέσσα κ.ά.) . Μίλησε επίσης η Αλεξ. Κότου για τη συμβολή της Ελληνίδας από το ’21 ως τα σήμερα, στους αγώνες της ελευθερίας». Ποίημα απήγγειλε η δ. Ρώτα και έκλεισε η εκδήλωση με τον Εθνικό Υμνο.
Η χρονιά ολοκληρώνεται με τη συζήτηση του θέματος «Λογοτεχνία και Παιδεία» και εισηγητή τον Γιάννη Μηλιάδη. Τη Δευτέρα 28 Απρίλη αρχίζει ο κύκλος και ακολουθούν οι συγκεντρώσεις στις 5/5, 12/5, 19/5, 26/5 που είναι η τελευταία της περιόδου.
Ακολουθεί η Γενική Συνέλευση του Ομίλου την Τρίτη 17 Ιούνη με την προεδρία του καθηγητή Ν. Βέη. Η συνέλευση ασχολήθηκε με την ανασκόπηση του έργου που έγινε στη διάρκεια της χρονιάς και με τον προγραμματισμό των άμεσων επιδιώξεων του Ομίλου. «Στη γενική συνέλευση έγινε πραγματολογική εξέταση τη δράσης του Ομίλου μέχρι σήμερα. Εξάρθηκαν οι καλές της πλευρές, όπως είναι κυρίως οι ταχτικές συγκεντρώσεις της Δευτέρας. Οι συγκεντρώσεις αυτές είχαν πυκνό και μόνιμο ακροατήριο, που παρακολουθούσε με ζωηρό ενδιαφέρον και πήρε ενεργό μέρος στις συζητήσεις». Από τις αρχαιρεσίες εκλέχτηκε νέο Διοικητικό Συμβούλιο από τους Χρ. Θεοδωρίδη, Ρ. Ιμβριώτη, Γιάννη Κωνστανταράκη, Μ. Οικονόμου, Στρ. Παπαδάκη, Στρ. Σωμερίτη και Κ. Σωτηρίου. Μέλη της εξελεγκτικής Επιτροπής εκλέχτηκαν η Ολ. Μπρεδήμα, Π. Βρετός και Κ. Μακρής[1].
Το Νοέμβρη επαναρχίζουν οι δευτεριάτικες συγκεντρώσεις της νέας περιόδου, «στις 6μ.μ. στην αίθουσα των Εμποροϋπαλλήλων και παρακολουθούνται με ενδιαφέρον από πολύν κόσμο που βρίσκει σε αυτές μιαν αληθινή όαση μέσα στις σημερινές πνευματικές συνθήκες»[2].
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ομίλου στις 24 Νοέμβρη κατάρτισε δύο σειρές θεμάτων για το πεντάμηνο Νοέμβρης 1947 – Μάρτης 1948.
Πρώτη κατηγορία: 1. Η διοίκηση της παιδείας
                               2. Η προστασία του παιδιού
                               3. Η διδασκαλία των Νέων Ελληνικών[3]
                               4. Το παιδικό βιβλίο (φιλολογικό –διδαχτικό)[4]
Δεύτερη κατηγορία: 1. Πώς είδα το δάσκαλο και το σχολείο στη Γαλλία και
την Αμερική.
                               2. Η δημοτική γλώσσα στην εφημερίδα
                               3. Η μορφή και το περιεχόμενο στη λογοτεχνία[5]
                               4. Τα περιοδικά της πλατιάς κυκλοφορίας
Τα θέματα της πρώτης κατηγορίας θα εναλλάσσονταν με αυτά της δεύτερης. Για τα θέματα της πρώτης θα ακολουθούσε συζήτηση ενώ για αυτή της δεύτερης κατηγορίας θα γινόταν απλή ανάπτυξη, χωρίς συζήτηση.
Σχετικό ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» με υπογραφή Τ.Α.Β. εκτιμά: «Και η φετινή περίοδος του Εκπαιδευτικού Ομίλου» προμηνύεται γόνιμη σε πνευματικές ζυμώσεις, αν κρίνει κανείς από τη σπουδαιότητα των θεμάτων που πρόκειται να συζητηθούν και το ενδιαφέρον με το οποίο παρακολουθεί τις συζητήσεις ο πνευματικός κόσμος».
Η χρονιά ξεκίνησε στις 17 Νοέμβρη με την εισήγηση του αντιπροέδρου του Ομίλου κ. Κωνστανταράκη με θέμα η «Διοίκηση της Παιδείας». «Εισηγήθηκε διεξοδικά το ζήτημα. Το πρώτο μέρος της εισήγησής του υπήρξε μια σύντομη ιστορική αναδρομή της διοίκησης της παιδείας από την ίδρυση του ελεύθερου κράτους ως τα σήμερα. Στο δεύτερο μέρος ο εισηγητής υπέδειξε ορισμένα μέτρα που κατά τη γνώμη του είναι αναγκαία για τη βελτίωση της διοίκησης της παιδείας μας.
Η συζήτηση συνεχίστηκε στις 24 Νοέμβρη, την 1 Δεκέμβρη και έκλεισε στις 8 Δεκέμβρη. Στη διάρκεια της συζήτησης του το λόγο πήραν οι Παπανικολάου, Μπαρμπαστάθης, Σταύρου, Γαβρισέας κ.ά. Ο αντιπρόεδρος κ. Κωνστανταράκης έκανε μια σύντομη ανακεφαλαίωση των συζητήσεων και ο Κ. Σωτηρίου διατύπωσε τα συμπεράσματα της συζήτησης.
Στις 8 Δεκέμβρη αναπτύσσεται το θέμα «Πώς είδα το σχολείο στη Γαλλία και Αμερική» και εισήγηση του Χρ. Σούλη με θέμα «Πώς είδα το δάσκαλο στη Γαλλία» και επακολούθησε μικρή πληροφοριακή συζήτηση.

Τελευταία αναφορά για τον ΕΟ βρίσκουμε στον ΑΝΤΑΙΟ, τεύχος Φλεβάρη 1948, όπου στη στήλη τον περιοδικών και αναφερόμενο στο τεύχος Φλεβάρη του περιοδικού «Παιδεία» με κύριο άρθρο για τη «Διοίκηση της Παιδεάις» αναφέρει: «Είναι κρίμα που η ‘’Παιδεία’’ δεν παρακολούθησε τη γόνιμη συζήτηση επάνω στο πρόβλημα της διοίκησης της Παιδείας που έγινε στις δευτεριάτικες συγκεντρώσεις του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Θα είχε πολύ να ωφεληθεί. Θα έβλεπε ποια είναι τα πραγματικά αίτια για το σημερινό κατάντημα στη διοίκηση της Παιδείας και ποια είναι τα ουσιαστικά μέτρα για να αποχτήσουμε πραγματικά δημοκρατική διοίκηση της παιδείας»[6].
Η Ελλη Αλεξίου παραθέτει τη μαρτυρία του Γιάννη Ιμβριώτη στα τέλη Απρίλη αρχές Μάη 1961 όταν βρέθηκαν στο Βουκουρέστι: «μου είπε που τον ρώτησα, πως και εκείνος πήγαινε ταχτικά στον ‘’Όμιλο’’ και πως συχνά συνεδριάζανε στο σπίτι του Χ. Θεοδωρίδη. Μια φορά μάλιστα, μου είπε, που ο Θεοδωρίδης ήταν άρρωστος στο κρεβάτι, έκαμε επιδρομή η Ασφάλεια στην ώρα της συνεδριάσεως. Ηλεγξε όλων τις ταυτότητες και έφυγε. ‘’Αυτό με τις ταυτότητες το ‘κανε συχνά, στο δρόμο, στα καφενεία, για να τρομοκρατεί τον κόσμο. Μπλοκάριζε τους δρόμους, τις συνοικίες… έτσι πολλοί άρχισαν να φοβούνται… δεν ήρχουνταν και ο Όμιλος ατόνησε. Δεν έκλεισε κανονικά…’’»[7].
Τα περισσότερα και πιο δραστήρια μέλη του Ομίλου ήταν ήδη στα ξερονήσια. Και εκεί όμως δε σταμάτησαν το εκπαιδευτικό τους έργο.



[1] «Ελεύθερα Γράμματα», 1 Ιουλίου 1947, τεύχος 2, σελ. 46
[2] «Ελεύθερα Γράμματα», 15 Δεκεμβρίου 1947, τεύχος 6, σελ. 173
[3] Αρθρο με τον ίδιο τίτλο, «Η διδασκαλία των Νέων  Ελληνικών» του Κ. Κόντου δημοσιεύτηκε στα «Ελεύθερα Γράμματα».
[4] ομότιτλο άρθρο, «Το παιδικό βιβλίο» δημοσιεύτηκε σε 2 συνέχειες στο περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ». Επρόκειτο για ένα πόρισμα του κύκλου μελέτης για τα άμεσα αιτήματα της Παιδείας, που έγινε δεκτό από τον Τομέα Εκπαιδευτικών της ΕΠ - ΑΝ
[5] Τα «Ελεύθερα Γράμματα» στο σχετικό θέμα το διατυπώνουν ω «Το φιλολογικό βιβλίο (φιλολογικό διδαχτικό),
[6] Η συγκεκριμένη συζήτηση έγινε στον Όμιλο στο διάστημα από 7 Νοέμβρη έως 8 Δεκέμβρη 1947
[7] Ελλη Αλεξίου «Βασιλική Δρυς – το χρονικό της εκπαίδευσης», σελ. 92, εκδόσεις «Καστανιώτη», 1980

Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2014

Ανώτατη Παιδεία - Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος μετά την Κατοχή (Γενάρης 1946 – Ιούνης 1946) – 11ο



Τα κείμενα είναι του Ηρακλή Κακαβάνη και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» τεύχ. 35-36,  και 39 το 2009.


Ανώτατη Παιδεία



Τη Δευτέρα 27/1/1947 αρχίζει κύκλος συζητήσεων με θέμα «Ανώτατη Παιδεία» και εισηγητή τον πρόεδρο του Ομίλου Χρ. Θεοδωρίδη Το θέμα συζητήθηκε σε 5 συγκεντρώσεις (Επιβεβαιωμένες είναι αυτές στις 3/2 - 10/2/1947 και 10/3/1947).
 Στις δύο πρώτες συγκεντρώσεις ο Χρ. Θεοδωρίδης παρουσίασε την εισήγηση. Αφού ανασκόπησε ιστορικά τη γέννηση του θεσμού των Πανεπιστημίων και της εξέλιξης τους μέχρι σήμερα, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη σημερινή κατάσταση της Ανωτάτης Παιδείας στη χώρα μας. Παρουσίασε ανάγλυφα την αξιοθρήνητη εικόνα που παρουσιάζει απ' όλες τις απόψεις και υπέδειξε τις λύσεις που μια προοδευτική και φωτεινή Πολιτεία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει, αφού πρώτα θα διαφοροποιούσε τη Μέση Παιδεία και θα πολλαπλασίαζε τις κατευθύνσεις της Ανωτάτης Παιδείας, ώστε να βρίσκουν διέξοδο οι νέοι στη δίψα τους για τις σπουδές σε διάφορους κλάδους χρήσιμους για την ελληνική κοινωνία. Συμπληρώνοντας την εισήγηση του σε δεύτερη ομιλία ασχολήθηκε με το πρόβλημα της φιλοσοφικής σχολής. Παρουσίασε τη σημερινή φιλοσοφική σχολή σαν ένα Πανδιδαχτήριο με πλήθος από ασυμβίβαστους πολλές φορές κλάδους, που προκαλούν την απογοήτευση των σπουδαστών. Τόνισε ότι ο χωρισμός σε ειδικότητες είναι απαραίτητος. Η ειδίκευση πρέπει ν’ αρχίσει από τον πρώτο χρόνο και να είναι ουσιαστική.
Αντιγράφουμε από το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» με υπογραφή Σ.:
«… ο καθηγητής Θεοδωρίδης συμπληρώνοντας την εισήγησή του για την Ανώτατη Παιδεία εξέτασε το πρόβλημα της φιλοσοφικής Σχολής. Με την εξέλιξη της αστικής κοινωνίας και της Επιστήμης παράλληλα, η φιλοσοφική Σχολή πήρε περίεργη και μειονεκτική θέση.
Στην αντίληψή μας για την Παιδεία βασική σημασία έχει η καλλιέργεια του θυμικού, του ανθρώπου σαν άνθρωπου, του ανθρωπισμού, όπως συνηθίσαμε να λέμε από παλιά χρόνια. Αυτή κατορθώνεται με τη μύηση της νεολαίας στα αξιόλογα πνευματικά δημιουργήματα, στην ποίηση, την καλλιτεχνία, στις υψηλές ηθικές αντιλήψεις, στη ζωντανή και δημιουργική ιδεολογία για τον κόσμο και τη ζωή.
Παλαιότερα νόμιζαν πως την τέτοια παιδεία την κατορθώνουν με τη θρησκευτική διδασκαλία, αργότερα με τ’ ανθρωπιστικά γράμματα κι αυτά στάθηκαν μερικούς αιώνες και διαδιχικά στο κέντρο της πανεπιστημιακής διδασκαλίας.
Με το χωρισμό σε κλάδους το μεγαλύτερο και ζωντανότερο μέρος της νεολαίας ακολουθώντας την απαίτηση της αστικής ιδεολογίας σπρώχθηκε σε αποδοτικότερες μαθήσεις, γιατρική, νομικά, τεχνική μόρφωση. Η καλλιέργεια του θυμικού, η ανάπτυξη του ηθικού αισθητηρίου πέρασε μάλιστα σαν κάτι ανεπιθύμητο και βλαβερό για την υλική επικράτηση κι αφέθηκε σαν ελεημοσύνη και προνομιακό της φιλοσοφικής σχολής, που θα ήξερε τι να τα κάμει με τη φύση και τη σύνθεσή της, σα συντεχνία δηλαδή από φτωχούς επαγγελματίες που η θέση τους στην οικονομική και στην κοινωνική κλίμακα κατέβαινε όλο και χαμηλότερα. Ποίηση, ανώτερες συλλήψεις και συνθέσεις ήταν άδωρο δώρο, βάρος άχρηστο και οχληρό γι’ αυτόν τον κουρασμένο φτωχόκοσμο. Οσοι πήγαν στη φιλοσοφική σχολή γυρεύοντας κάτι από τα παραπάνω δοκίμασαν σκληρή απογοήτευση. Από το άλλο μέρος με μια εξέλιξη πολύ φυσική, οι φιλοσοφικές σχολές και στο εξωτερικό και σ’ εμάς, με τον πιο παρεξηγημένο τρόπο έγιναν στενά και στεγνά τεχνικές σχολές. Η μάθηση των αρχαίων γλωσσών, διάβασμα, κριτική, έκδοση κειμένων, παπυρολογία, παλαιογραφία, γλωσσολογία, αρχαιολογία, συλλογή δημοτικών τραγουδιών, λαογραφικού υλικού, πειραματική ψυχολογία, ακόμη η μελέτη των φιλοσόφων, όπως έγινε λ.χ. στο μνημειακό έργο του Τσίλερ, είναι στην ουσία τεχνικές εργασίες σαν του χημικού και του ανατόμου που απαιτούν περισσότερη αναλυτική ικανότητα και ψυχρή λογική παρά φαντασία και δημιουργική ορμή, που μπορούν να είναι επιζήμιες. Έτσι αποκλείστηκε από την ανώτερη εκπαίδευση ό,τι λέμε «παιδεία», «ανθρωπισμό» στην κυριολεχτικότερη έννοια.
Είναι όμως ύψιστη προσταγή να ξαναπάρει η ανθρωπιστική μόρφωση τη θέση της. Το ουσιαστικό μέρος της, ποίηση, τέχνη, φιλοσοφία, κοινωνική και πολιτική διαπαιδαγώγηση με τη ζωντανή και δημιουργική τους μορφή πρέπει να διδάσκονται, από εξαιρετικούς μάλιστα ανθρώπους, σε όλες τις σχολές. Έτσι θα γίνει η αναγέννηση της ανθρωπιστικής παιδείας, ακόμα και στη φιλοσοφική σχολή.
Όπως παρουσιάζεται σήμερα η φιλοσοφική σχολή είναι ένα πανδιδακτήριο με χίλιους δυο και ασυμβίβαστους καμιά φορά κλάδους, που η επιμονή των καθηγητών, όλοι να τον ακούσουν και όλοι να εξετασθούν στο μάθημά του, έχει γι’ αποτέλεσμα θλιβερά κουρέλια μοναχά να κουβαλήσουν οι νέοι από κάθε κλάδο. Ο χωρισμός σε ειδικότητες είναι απαραίτητος. Η ειδίκευση πρέπει να αρχίσει από τον πρώτο χρόνο και να ‘ναι ουσιαστική. Για τη σχολή αυτή που είναι τόσο μεγάλη η σημασία της, όπως και της φυσικομαθηματικής, για την εκπαίδευση του λαού, πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μέριμνα. Το βιοτικό επίπεδο των αποφοίτων τους πρέπει να υψωθεί με τρόπο φιλόστοργο και γενναίο. Ενώ στις μέρες μας ζήσαμε τα αντίθετα. Η δικτατορία κοντά σε τόσα εγκλήματα χτύπησε βάναυσα τις δύο σχολές, εμποδίζοντας το διορισμό των αποφοίτων τους και οι κυβερνήσεις που την ακολούθησαν συνέχισαν την ίδια εγκατάλειψη, ώστε οι λειτουργοί της μέσης παιδείας, όπως ολόκληρης της παιδείας, να καταντήσουν σε πραγματική εξαθλίωση».
Τελειώνοντας έβαλε σαν πόρισμα από την έκθεσή τον τα’ ακόλουθα θέματα προς συζήτηση:
1) Ή σημερινή κατάσταση: προσωπικό, λειτουργία, διοίκηση, προγράμματα, διδασκαλία, εξετάσεις, ή θέση των φοιτητών, το πρόβλημα του πληθωρισμού. 2) Η μεταρρυθμιστική γραμμή: ορισμένη κατεύθυνση, υλικές προϋποθέσεις, διοίκηση, συμβούλιο ανώτατης παιδείας, χωρισμός σχολών (πανεπιστήμιο ή χωριστές σχολές), οι βαθμίδες της ανώτατης μόρφωσης (επαγγελματική μόρφωση, επιστημονική μόρφωση, ανώτατη έρευνα) διδαχτικό προσωπικό, ή λειτουργία, ή διδασκαλία και ή καλλιέργεια της επιστήμης, συγγράμματα, φοιτητική ζωή συμμετοχή φοιτητών στη διοίκηση, ξένη γλώσσα, σπουδές στο εξωτερικό.
Υστερα από την εισήγηση έλαβε πρώτος το λόγο ο καθηγητής κ. Γ. Γεωργαλάς, που υπογράμμισε τη σοβαρότητα της εισήγησης και του τρόπου που τέθηκαν τα θέματα πρώτη φορά δημόσια και σε τέτοια έκταση. Η ριζική μεταρρύθμιση της Ανώτατης Παιδείας είναι ένα αίτημα, που έχει τεθεί από καιρό, απασχόλησε τον ίδιο στη μακρά του σταδιοδρομία σαν ακαδημαϊκού δασκάλου, καθώς και μιαν ομάδα από καθηγητές των ανώτατων σχολών από την Κατοχή και εδώ, στην οποία ανήκε και ο ίδιος. Είναι πρόθυμος να φέρει μπρος στη συγκέντρωση του Ομίλου τις προτάσεις και τα πορίσματα της πείρας του. Όμως ένα θέμα τόσο πλατύ θέλει προετοιμασία. Ο κ. Γεωργαλάς θα αναπτύξει τις απόψεις του στη συγκέντρωση της άλλης Δευτέρας.
Την ίδια ημέρα μίλησε και ο καθηγητής κ. Ιμβριώτης. Ανάλυσε τα αίτια για την καθυστέρηση του ελληνικού πανεπιστημίου. Σα βασικό αίτιο βρίσκει την κοινωνική, πολιτική και πνευματική κατάσταση πού κυριαρχεί στην εκατονταετία από την ίδρυσή του. Από τη γενική αυτή κατάσταση πηγάζουν άλλα ειδικά αίτια: το ολιγάριθμο του διδακτικού προσωπικού, η σύσταση και το πρόγραμμα των σχολών, οι αυθαίρετες επεμβάσεις της πολιτικής, ό διωγμός της ελεύθερης σκέψης, ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τη φοιτητική ζωή κ.ά.
Ο κ. Ιμβριώτης για την πανεπιστημιακή ανόρθωση πρότεινε τα εξής μέτρα: να πλουτιστεί το διδακτικό προσωπικό, να σχηματιστεί γύρω από τον τακτικό καθηγητή συνεργείο από υφηγητές και έμμισθους βοηθούς, σε κάθε σχολή να λειτουργήσουν περισσότερα τμήματα (ειδίκευση πτυχίο), να γίνει Ιδιαίτερο συμβούλιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση από πανεπιστημιακούς και εξωπανεπιστημιακούς. Για τους φοιτητές να οριστούν υποτροφίες, να οργανωθούν σπίτια φοιτητικά κλπ. Καθηγητές και φοιτητές να έρχονται σε επαφή ανάλογα με τον κλάδο τους με τον αντίστοιχο κοινωνικό τομέα, λ.χ. η Γεωπονική Σχολή με τα αγροκτήματα, τους γεωργικούς σταθμούς. Γενικά η όλη πανεπιστημιακή ζωή να έχει ακτινοβολία μέσα σε όλη την κοινωνία.
Τη Δευτέρα 10/2/1947 τοποθετήθηκε επί του θέματος ο καθηγητής κ. Γεωργαλάς «Σε μια αναλυτικότατη ομιλία του τόνισε πώς στην εξέταση τον θέματος μπαίνουν μερικά βασικά ερωτήματα: 1) Τι πρόσφερε ως τώρα ατό λαό μας η Ανώτατη Παιδεία; 2) Κατόρθωσε να νιώσει και να συλλάβει τα προβλήματα πού έβαζε κάθε φορά η ελληνική ζωή ως τα σήμερα; 3} Εξυπηρέτησε τις υλικές και πνευματικές ανάγκες τον λαού; 4) Εδωσε στο λαό τα στελέχη πού χρειάζονται για να αξιοποιήσει τις πλουτοπαραγωγικές δυνάμεις της πατρίδας μας και να υψώσει τον πνευματικό και υλικό πολιτισμό της; 5) Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα ή Ανώτατη Παιδεία; 6) Έτσι όπως είναι σήμερα οργανωμένη κ' έτσι όπως λειτουργεί, μπορεί να, βοηθήσει στο μεγάλο ανοικοδομητικό έργο του λαού, δίνοντας εξειδικευμένους επιστήμονες, επαγγελματίες άξιους εργάτες για το χτίσιμο ενός καλύτερου αύριο; Για να δώσει απάντηση στα ερωτήματα αυτά χρειάστηκε να κάνει μια ανατομική εξέταση του οργανισμού της Ανώτατης Παιδείας. Ερεύνησε τους σκοπούς της Ανωτάτης Παιδείας και ανάλυσε τη σημερινή της κατάσταση (φοιτητές, καθηγητές, διδασκαλία, εξετάσεις, προγράμματα, συγγράμματα κλπ.). Επί δυο ώρες ο ομιλητής εξέτασε ένα προς ένα τα μερικότερα αυτά θέματα, αναφέροντας χαρακτηριστικά παραδείγματα και γεγονότα πάνω στο καθένα. Το γενικό συμπέρασμά του ήταν πως στα βασικά ερωτήματα ή απάντηση κάθε άλλο είναι παρά ικανοποιητική. Από τις συζητήσεις μας,, είπε, θα μπορέσουμε να βρούμε τι πρέπει να γίνει για να εξυπηρετήσει η Ανώτατη Παιδεία τον ελληνικό λαό στο μεγάλο ανοικοδομητικό έργο του που προβάλλει σήμερα μπροστά του»[1].








[1] «ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ»

Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2014

Επιστήμη και παιδεία: Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος μετά την Κατοχή (Γενάρης 1946 – Ιούνης 1946) – 10ο



Τα κείμενα είναι του Ηρακλή Κακαβάνη και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» τεύχ. 35-36,  και 39 το 2009.


Επιστήμη και παιδεία

Στις 16 Δεκέμβρη ξεκίνησε κύκλος συζήτησης με θέμα «Επιστήμη και παιδεία» και εισηγητή τον Στρατή Σωμερίτη. Επιβεβαιωμένα αυτό το θέμα απασχόλησε 3 δευτεριάτικες συγκεντρώσεις, 16, 23 και 30 Δεκέμβρη. Πιθανά το ίδιο θέμα να συζητήθηκε και στις επόμενες 3 Δευτέρες (6, 13 και 20 Γενάρη 1947).
Στη σχετική εισήγηση που έκανε τη Δευτέρα 16 Δεκέμβρη ο Στρατής Σωμερίτης «ανέπτυξε το θέμα σε πολύ γενικές γραμμές θέλοντας όπως είπε ο ίδιος να δώσει αφορμή στους ειδικούς παιδαγωγούς να εκθέσουν τις απόψεις τους και να καταλήξουν σε συμπεράσματα»[1]. Εξέτασε το περιεχόμενο και τον «σκοπό της Παιδείας μέσα στο πλαίσια της αστικής κοινωνίας από την επανάστασή της ως σήμερα, καθώς και τις αντιθέσεις πού πηγάζουν από την ίδια την οικονομική διάρθρωσή της»[2]. Διαπίστωσε ότι ή αστική Παιδεία έχοντας για τάση και σκοπό της τον κλασικό ουμανισμό (μελέτη των αρχαίων μονάχα) και απορρίπτοντας ή αγνοώντας τη σύγχρονη επιστήμη και τις τεράστιες κατακτήσεις της, είναι ξεπερασμένη για την εποχή μας και δε μας ικανοποιεί, αφού δεν εξυπηρετεί τις πλατείες μάζες τού λαοί.
Από την εισήγηση αυτή μπαίνουν για συζήτηση τα ακόλουθα προβλήματα : 1) Η Παιδεία μας τροφοδοτείται σήμερα όσο πρέπει από την παιδαγωγική και την ψυχολογία; 2) Το περιεχόμενο της αγκαλιάζει όλους τους κλάδους της Επιστήμης, που τα πορίσματά της θα εξοπλίσουν τη νεολαία μας για. τη ζωή; 3) Μήπως, για να επιτύχει αυτό, θα χρειαστεί να αντικαταστήσει τον ουμανισμό με το παλιό νόημά του; 4) Με ποιο περιεχόμενο να δεχτούμε σήμερα το ανθρωπιστικό ιδανικό. Σχετικά μ' αυτό ο κ. Σωμερίτης παραδέχεται πως ο σύγχρονος επιστημονικός ουμανισμός επιδιώκει την αξιοποίηση του ανθρώπου με την απολύτρωσή τον από τις υλικές ανάγκες»[3].
Τη συζήτηση ξεκίνησε ο Κ. Σωτηρίου επισημαίνοντας πως «η σημερινή ελληνική πραγματικότητα απαντά αρνητικά στα δύο πρώτα και τόσο βασικά ερωτήματα. Τονίζει κατόπιν την άμεση και επιτακτική ανάγκη του επιστημονικού εξοπλισμού της παιδείας μας, στο περιεχόμενό της και στον τρόπο διδασκαλίας. Στην Τρίτη ερώτηση απαντά πως είναι καιρός, το βλαβερό περιεχόμενο που βγαίνει από το περιορισμένο πλαίσιο ενός ψευτοκλασικού ουμανισμού να αντικατασταθεί με γνήσιο ανθρωπιστικό ιδανικό. Και το ορίζει αυτό απαντώντας στο τέταρτο ερώτημα: 1) Αναγνώριση της αξίας του ανθρώπου που σημαίνει «δικαίωμα για ελευθερία» και 2) αναγνώριση της αξίας της ανθρώπινης ζωής που σημαίνει, αντίθετα από τον ασκητισμό και τη μεταθανάτια ευτυχία που διδάσκει η αστική θρησκεία: χτίσιμο του παραδείσου πάνω στη γη.
Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, η αστική αντίληψη τα παραδέχεται για μια περιορισμένη μονάχα τάξη. Το σημερινό όμως ιδανικό τα θέλει για όλες τις τάξεις (και την πλατιά παραγωγική) και για όλους τους λαούς».
Λεπτομέρειες για τη συζήτηση στις επόμενες πέντε συναντήσεις δεν έχουμε.


[1] Από ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη»
[2] «Ελεύθερα Γράμματα»
[3] «Ελεύθερα Γράμματα»