Γιώργος Φαρσακίδης: Στην εξορία...

«Ο Γιώργος ο Φαρσακίδης είναι ο μεγάλος μου φίλος και δάσκαλος. Τύπος κατ’ εξοχήν βαρναλικός, στα απλά και ανθρώπινα, στην αντίληψη για την τέχνη, στη στάση ζωής, στην αιχμηρή του σάτιρα. Οι δισεβδομαδιαίες συναντήσεις μας ένα φροντιστήριο για εμένα. Για την τέχνη, τη λογοτεχνία, την ποίηση, την ιστορία, το κόμμα. Για τα ωραία της ζωής. Και στις συζητήσεις μας πάντα "παρών" ο Βάρναλης (Και δεν ξέρει ακόμη ότι μελετώ τον Βάρναλη). Η "Μιράντα το μωρό που δεν μπορεί να πει το ρο", "Ο Τρελός", "Οι πόνοι της Παναγιάς", ο "κυρ Μέντιος" κλπ. Από μνήμης, ακόμη και τώρα κοντά στα 90.

Γεννήθηκε στην Οδησσό της Σοβιετικής Ένωσης στα 1924. Ανταρτοεπονίτης, δεκαοχτώ χρονών, δύο φορές τραυματίας σε μάχη με Γερμανούς και Βούλγαρους, έμεινε ανάπηρος στα δύο του χέρια. Κατά διαστήματα έχει κάνει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και άλλους τόπους κράτησης – Μακρόνησος, Αη Στράτης, Γυάρος, Λέρος – δεκαεξίμισι χρόνια. Όταν σε κάποια ολιγοήμερη άδεια επισκέπτεται το σπίτι του απολογείται στη μάνα του και της λέει «μάνα, δεν έκανα δήλωση, ούτε θα κάνω δήλωσης μετανοίας» Και η μάνα του του απαντάει "Ήξερα ότι είσαι μπουμπουνοκέφαλος αλλά αλίμονό σου αν μου γύρναγες πίσω και με σκυμμένο το κεφάλι".

Αυτοδίδακτος στους τόπους της κράτησης του, ζωγραφίζει και χαράζει θέματα με περιεχόμενο από τη ζωή των συγκρατούμενων συναγωνιστών του κι αργότερα από τους αγώνες του ελληνικού λαού» (από την αναφορά του Ηρ.  Κακαβάνη στον Γ. Φαρσακίδη)

   

Aπόσπασμα της ομιλίας του Γ. Φαρσακίδη στην παρουσίαση του «Αγνωστου Βάρναλη» δημοσιεύουμε σήμερα. Ένα μέρος της ομιλίας του έχει ανέβει και στο youtube

 Τον Οκτώβρη του 1935 ο Κονδύλης κηρύσει δικτατορία, καταργεί το Σύνταγμα και προβαίνει σε πολυάριθμες συλλήψεις. Μόνο στην Αθήνα πιάστηκαν πάνω από χίλιοι δημοκρατικοί πολίτες και ανάμεσά τους ο Γληνός και ο Βάρναλης ο οποίος θα γράψει:

          Στην εξορία (Οχτώβρης 1935)

                                                          (αποσπάσματα)

            «... Μουδιάσανε σφιχτόδετα καιρό

χέρι δεξί με χέρι αριστερό.

Μουδιασμένο και τ' άλλο μας, που εκράτει

βαλίτσα ή δέμα για τον Άη -- Στράτη.

Κατάχαμ' Αρετή, Μυαλό και Νιάτα!

Τον κάλλιον ο χειρότερος επάτα...

Τυχερέ, κείνο τ' άθλιο δειλινό

σε δέσαν με το Δάσκαλο Γληνό.

…………………………………

Μαζί μας, τελεφταίοι, με το βαπόρι

πρεζάκηδες, αλάνια, λαθρεμπόροι.

Ξεπίτηδες, για να φανεί, πως ίσια

λογιούνται η Λεφτεριά και τα χασίσια…»

                                                               

 Με την οικονομική κρίση να συγκλονίζει τις καπιταλιστικές χώρες και την παράλληλα  άνοδο του φασισμού η Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνής και ο Στάλιν διακηρύσσουν την ανάγκη της δημιουργίας των  αντιφασιστικών   ΛαΙκων.  Μετώπων. 

Τον Μάη του 1936 ξεσπάν απεργιακοί αγώνες που αγκαλιάζουν όλη την χώρα. Τρομοκρατημένη η αστική κυβέρνηση και το παλάτι υπακούοντας στους Βρετανούς παραβιάζοντας το σύνταγμα κηρύσσει την Δικτατορία της 4^ης Αυγούστου.                                                          

Σε σχέση με την μεταγωγή για την Ανάφη, επί της 4^ης Αυγούστου, των βουλευτών του Παλλαϊκού Μετώπου και άλλων δημοκρατικών στελεχών, η Μαρία Σβώλου θυμάται:

«…Μας είχαν δεμένους με χειροπέδες  Σε λίγο έφτασε στο πλοίο μια ομάδα λαθρέμπορων από την Μακεδονία. Μόλις σαλπάρισε το πλοίο, ο επικεφαλής ενωμοτάρχης της συνοδείας τους έβγαλε, σύμφωνα με τον κανονισμό, τις χειροπέδες. Όταν όμως αντιλήφθηκε πως οι βουλευτές και οι άλλοι παραμένουν δεμένοι  θέλησε να τους ξαναβάλειτις χειροπέδε. Όμως αυτοί αντιστάθηκαν φωνάζοντας: «Δεν είμαστε κομ-μουνιστές, είμαστε λαθρέμποροι.

Το όργανο της τάξης, ταλαντεύτηκε για μια στιγμή. Όμως το βλοσυρό πρόσωπο του ανθυπομοίραρχου της συνοδείας των πολιτικών τον έπεισε πως άρχισε μια νέα τάξη… αξιών και δεν επέμεινε.»

Με την ανοχή των καπιταλιστικών κυβερνήσεων και την απροκάλυπτη βοήθεια του Μουσολίνι και της Χιτλερικής Γερμανίας στον Φράνκο, δεν ήταν παρά μια «πρόβα τζανεράλε» της παγκόσμιας σύρραξης που θα ξεσπούσε σε λίγο.

Οι όπου γης αντιφασίστες σχηματίζουν Ταξιαρχίες εθελοντών για να βοηθήσουν τον άνισο αγώνα του Ισπανικού Λαού και σε τούτο το Προσκλητήριο των Καιρών, από τους πρώτους οι Έλληνες κομμουνιστές, αψηφώντας την τρομοκρατία του φασιστικού καθεστώτος της Κυβέρνησης Μεταξά, έδωσαν το «παρόν».

Κι έγινε θρύλος η παλικαριά και η αυταπάρνηση αυτών των σκληροτράχηλων Διεθνιστών, που ματώνανε και πεθαίνανε για τα ίδια πανανθρώπινα ιδανικά στα μετερίζια της «Αδελφής Ισπανίας». Μιας Ισπανίας που ίσως – ίσως, πριν λίγο καιρό, μήτε σαν όνομα δεν την είχανε ακουστά!

             ΣΤΗΝ ΑΔΕΛΦΗ ΙΣΠΑΝΙΑ 
Θάμα το κάνει η αργατιά, Θάμα το κάνει ο κόσμος!
Ο Σακαρέλος έσπασε της Αίγινας τα κάστρα.
Κι όλοι ρωτάνε τι έγινε και κάνας δεν το ξέρει.
Και κει που συλλογίζονταν γροικάει πουλί να λέει:
«Το ‘μαθες, Σακαρέλο μου, τι έγινε στα ξένα;
Ο Φράνκο πόλεμο άνοιξε, τ’ αδέλφια μας σκοτώνει».
Κι όλοι τώρα συνάζονται, στην Ισπανία πάνε.
Σαν το Λιοντάρι χίμηξε, σαν τον Αητό πετάει,
στην Βαρκελώνα πάτησε, στο Αλμπασέτε φτάνει.
Βρίσκει συντρόφους διαλεχτούς, τριακόσιους νοματαίους,
βαριά ζώνεται τ’ άρματα, το μετερίζι πιάνει.
Και μες στην τόση ταραχή, μέσα στην τέτοια μάχη,
παιδιά, ξαναζωντάνεψαν Γραβιά και Αλαμάνα.
Παιδιά, η Ελλάδα πολεμάει στην αδελφή Ισπανία.
Τ’ ακούει η Γαύδο χαίρεται, τ’ ακούει η Ανάφη κλαίει,
τ’ ακούει η δόλια Ακροναυπλιά και σειέται απ’ το τραγούδι..

 

          (Ο ποιητής μας είναι άγνωστος.)

Με μπλε σκίαση, ο Βάρναλης δεξιά, στη Μέση ο Γληνός και αριστερά ο  γραμματέας της ομάδας συμβίωσης Χρ. Κανάκης

 

Μπροστά μας μια ιστορική φωτογραφία με φόντο το μισοτελειωμένο «Μαράσλειο σχολείο», και τους  εξόριστους του Άη Στράτη σε μια  συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Στη πρώτη σειρά ο Κώστα Βάρναλη, ο Γληνός και ο Γραματέας της Ομάδας των εξόριστων ο σιδηροδρομικός  μπάρμπα Χρήστος Κανάκης. Τον  ευκάλυπτο τότε ένα μικρό δεντράκι  στον αυλόγυρο του κτηρίου θα τον γνωρίσω κατά την εξορία μου στον Άη Στράτη το 1948 σαν ένα μεγάλο όμορφο δέντρο.

Σε ένα από τους χώρους του Μαράσλειου θα «φιλοξενηθεί» η χριστουγεννιάτικη φάτνη του στρατοπέδου που είχε κατάσχει ο χωροφύλακας τραμπούκος «Βαν Φλιτ»  Η περίπτωση μνημονεύεται στα κάλαντα του παράνομου στρατοπεδικού μας περιοδικού .

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ 1948

«Χριστός γεννάται σήμερον εδώ στην εξορία

αλλά με τρόπο ανώμαλο και με ταλαιπωρία

γιατί σαν το έμαθε ο «Βαν Φλίτ»* έγινε θηριώδης

κι αφρίζων και μαινόμενος σαν βασιλεύς Ηρώδης

συνέλαβε αυτοστιγμεί χωρίς κανέναν λόγον

τον Ιωσήφ, την Παναγιά, την φάτνη των αλόγων

και τελικά της γένεσης εφέτος το μυστήριον

συνετελέσθη στου σχολειού μέσα το κρατητήριον!...»