Φως που πάντα καίει

Στη μελέτη του βαρναλικού έργου το 2011 ήταν ένας σταθμός. Τον Απρίλη αυτής της χρονιάς έγινε το Επιστημονικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος για τον Κώστα Βάρναλη. Πριν το Συνέδριο και για την προετοιμασία του το περιοδικό «Θέματα Παιδείας» (τεύχ. 41-42) αφιέρωσε ένα τεύχος του στη μελέτη του βαρναλικού έργου, με θέματα που για πρώτη φορά άγγιζαν μελετητές του και σε μεγάλο συμπληρωματικά προς τις εισηγήσεις του Επιστημονικού Συνεδρίου που θα ακολουθούσε.

Από ό,τι ξέρουμε στο διαδίκτυο έχει αναρτηθεί η ομιλία του Δημήτρη Κωστούλα για τον μελοποιημένο Βάρναλη. Μόνιμη παραπομπή για αυτή την ομιλία υπάρχει στη δεξιά στήλη (αν υπάρχει και άλλο σχετικό υλικό αναρτημένο στο διαδίκτυο από τα περιεχόμενα του τεύχους ευχαρίστως να το φιλοξενήσουμε).

Πέρσι κυκλοφόρησε ο τόμος με τα υλικά του Συνεδρίου από τη «Σύγχρονη Εποχή». Ενας τόμος καλαίσθητος, χαρτόδετος και φτηνός για την ποιότητα του βιβλίου και τα δεδομένα της αγοράς. Δεκαεφτά ευρώ (με την έκπτωση που κάνουν τα βιβλιοπωλεία περίπου 15 ευρώ). Θίγονται πολλά καινούρια θέματα, με υψηλό επίπεδο διαπραγμάτευσης.

«Με την καθοριστική συμβολή 30 διαλεχτών εκπροσώπων των γραμμάτων και της τέχνης, αλλά και του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας και το εξωτερικό, που από διαφορετική σκοπιά ο καθένας προσέγγισαν καίριες πλευρές της τέχνης του Κ. Βάρναλη, επιχειρήσαμε να εισχωρήσουμε στον πυρήνα του έργου του, στην αναμέτρηση της σκέψης και του ιδιαίτερου ταλέντου του με όλες τις εκφράσεις της αστικής ιδεολογίας στη θρησκεία, τη φιλοσοφία, την τέχνη, την πολιτική, τον ακατάβλητο αγώνα του για την ωρίμανση της ταξικής συνείδησης των προλετάριων και όλων των "αδικημένων"».

Εδώ μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες για τα περιεχόμενα της έκδοσης. Είναι μια έκδοση χρήσιμη στον μελετητή του έργου του Βάρναλη και στο φιλόλογο αλλά πολύ πιο χρήσιμη στον αναγνώστη για την καλύτερη κατανόηση και αφομοίωση του έργου του ποιητή.

Αναδημοσιεύουμε και ένα ρεπορτάζ (ίσως το μοναδικό που υπάρχει στο διαδίκτυο) του φίλου σφυροδρέπανου, όπως το ανάρτησε στο blog του αμέσως μετά το Συνέδριο. Μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί κανείς με κρίσεις του, αλλά είναι η τοποθέτηση ενός νέου παιδιού με ευαισθησία και καλλιέργεια. Ενός νέου που έχει τα εφόδια και τολμά να αμφισβητήσει τους ομιλητές.

Ρεπορτάζ

Περισσός, διήμερο συνέδριο για το βάρναλη. Το πρωί της πρώτης μέρας μας σαμπόταρε ο ηλεκτρικός και δεν προλάβαμε την αλέκα, το μαΐλη και το θεατρικό. Αλλά για το θεατρικό δεν πειράζει, γιατί είχαμε πάει την προηγούμενη μέρα εξάρχεια και πετύχαμε τα επεισόδια μετά τη συναυλία της σπίθας, οπότε ήμασταν καλυμμένοι.

Προλάβαμε όμως να πάρουμε γεύση από όλα τα υπόλοιπα. Τον μπουφέ με τα σαντουϊτσάκια. Τους συντρόφους της περιφρούρησης και τα καλτ ταμπελάκια με τη διχρωμία στο πέτο. Τον πάγκο με τα βιβλία, όπου εξαντλήθηκαν τα τελευταία αποθέματα από το φως που καίει και την αληθινή απολογία του σωκράτη. Κι όπου ξανάδα μετά από πολύ καιρό τον πρώτο τόμο (του δοκιμίου) ιστορίας του κκε.

Το σοβιετικής αισθητικής κτίριο. Το αμφιθέατρο, όπου η ιστορία σε αρπάζει από το γιακά. Και την εισήγηση της συντρόφισσας από το κεκρ στα ρώσικα, που ακούγονταν σαν μητρική μας γλώσσα σε αυτό το περιβάλλον. Κι όταν τέλειωσε βρήκε τους σλάβους συντρόφους της από τη βουλγαρία και δεν έβαλαν γλώσσα μέσα τους, γιατί δεν ήξεραν γρι ελληνικά και δε μπορούσαν να προσέξουν ούτε μια στιγμή.

Τη συναυλία στο τέλος, όπου γέμισε ξαφνικά η αίθουσα -είχε διπλάσιο κόσμο απ' ό,τι στις εισηγήσεις. Τραγούδι, παλμός και συγκίνηση, μαζί και για τον παπάζογλου, που πέθανε εκείνο το πρωινό και εμείς το μάθαμε από τον ανδρεάτο και την αφιέρωση που του έκανε.

Την αιρετική εισήγηση της άνεκε ιωαννάτου που μας είπε μεταξύ άλλων ότι ο βάρναλης είχε επιρροές από τον θετικισμό κι είχε κατανοήσει λειψά τη διαλεκτική. Μια άλλη εισήγηση ενός φιλόλογου για το αν υπάρχει γλωσσικό ζήτημα σήμερα, τους διάφορους βαρβαρισμούς και τον γλωσσικό πασοκισμό.

(Ναι, αλλά αυτό αφορά κι εμάς ως ένα βαθμό. Η ουσία του γλωσσικού ζητήματος είναι να απευθύνεσαι στο λαό με τη γλώσσα που μιλά και καταλαβαίνει. Αν έχεις όμως μαλλιά στη γλώσσα ακόμα κι η μαλλιαρή δημοτική φτάνει στα αυτιά του σαν καθαρεύουσα.

Σήμερα που ο πασοκισμός -γλωσσικός και κοινωνικός- έχει κάνει τις λέξεις να χάσουν το νόημά τους, πρέπει να βρούμε μια καινούρια δημοτική μες στη δημοτική. Να ξαναμιλήσουμε τη γλώσσα του λαού, όπως ήξερε να το κάνει ο βάρναλης. Να του μιλήσουμε ποιητικά, με στίχους από την ποίηση του μέλλοντος και να του δώσουμε την χαμένη έμπνευση, την χαμένη πίστη στους αγώνες και τα ιδανικά. Κλείνει η παρένθεση). (Μάλλον εννοεί την ομιλία του φιλολόγου Γιώτη Νικολαΐδη με θέμα: «Yπάρχει γλωσσικό ζήτημα σήμερα;»).

Και τέλος, τις παρεμβάσεις με τις βιωματικές αφηγήσεις. Ενα ανέκδοτο επεισόδιο με την επανέκδοση κάποιων έργων του βάρναλη από την αυγή και το σύντροφο που τον ρώτησε απορημένος: γιατί αφήνεις να σε εκμεταλλεύονται; -Αφού είμαι μεταλλείο, του απάντησε αυτός.

Τη μαρτυρία του συνθέτη σαμοΐλη που ο βάρναλης κι η αλεξίου τον πέρασαν από κόσκινο όταν τον πρωτογνώρισαν.
-Παίζεις χαρτιά; -Είσαι κομμουνιστής;

Μας είπε και για τη μάχη με τη λογοκρισία της χούντας στις συναυλίες της εποχής. Είχε μελοποιήσει κάποια ποιήματα του βάρναλη, αλλά τελικά η χούντα του επέτρεψε να παίξει μόνο τη μουσική μαζί με το λα-λα-λά, αντί για λόγια. Αλλά ο ερμηνευτής αυτοσχεδίασε και του βγήκε: λα-λα, λα-έ. (σ.σ. αυτό το περιστατικό το αφηγήθηκε τον Ιούνη του 2013 στο Βερολίνο - στην παρουσίαση του «Αγνωστου Βάρναλη» - μετανάστης που συμμετείχε και σε αυτή τη συναυλία).

Και ο βάρναλης στην πρώτη σειρά, να μην ακούει καλά τα λόγια και να στήνει αυτί, στην κλασική του στάση βαρηκοΐας. Οπως ήταν δηλαδή στο πανό του συνεδρίου, πίσω από τους ομιλητές. Σαν να είχε στήσει αυτί, να ακούσει τι θα πούμε κι αν τον θυμάται ο κόσμος.

Ο σαμοΐλης τα διηγείται πολύ καλύτερα και μπορείτε να ακούσετε εδώ την παρέμβασή του: http://www.youtube.com/watch?v=HMya48jgKaQ

Οσο για τα πρακτικά του συνεδρίου θα αργήσουν μάλλον να βγουν, αλλά μπορείτε να πάρετε τα θέματα παιδείας και το διπλό τεύχος με το αφιέρωμα στο βάρναλη που είναι χορταστικό.