«Αρχη σοφίας» (Η πρώτη του μορφή)

Τυχαία έπεσε στα χέρια μας ένα χειρόγραφο του Κώστα Βάρναλη, το οποίο έκρυβε μια μικρή έκπληξη. Οσο μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς έκπληξη στην περίπτωση του Βάρναλη την ύπαρξη διαφορετικών παραλλαγών των ποιημάτων του. Το ποίημα που αναφερόμαστε σήμερα, και δεν έχει ξαναγίνει λόγος γι’ αυτό, είναι η «Αρχή σοφίας» της συλλογής «Ελεύθερος κόσμος» (1965).

Το καλοκαίρι του 1964 ο Κώστας Βάρναλης κάνει διακοπές στη Ρόδο φιλοξενούμενος του ζεύγους  Πάνου και Μαρίας Μιχαηλίδη (Ο Πάνος Μιχαηλίδης ήταν τότε γραμματέας της ΝΕ Δωδεκανήσου ΕΔΑ και μετά τη μεταπολίτευση της ΝΕ Δωδεκανήσου του ΚΚΕ).  Υπάρχει και φωτογραφία από έξοδό σε ταβέρνα.

 

Στην αδελφή του Πάνου Μιχαηλίδη Μαρία (συνονόματη με τη γυναίκα του) της δίνει θυμητικό χειρόγραφο του ποιήματος «Αρχή σοφίας» όπως φαίνεται και στο χειρόγραφο: «Στη φίλη Κα Μαρία Μιχαηλίδη θυμητικό Κώστας Βάρναλης», με ημερολογιακή ένδειξη: Ρόδος Ιούλης 1964.

Στη δημοσιευμένη του μορφή το ποίημα (ένα χρόνο μετά το χειρόγραφο) αποτελείται από τρεις ενότητας: Ο ΕΝΑΣ (3 στροφές), Ο ΑΛΛΟΣ (3 στροφές) Ο ΛΑΟΣ (1 στροφή). Στη χειρόγραφη εκδοχή του το ποίημα αποτελείται από δύο μέρη: Ο ΕΝΑΣ (4 στροφές), Ο ΑΛΛΟΣ (3 στροφές), όπου το πρώτο έχει μία στροφή επιπλέον.  

Η δημοσιευμένη του μορφή στη συλλογή «Ελεύθερος κόσμος»

ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ

(«Ησυχα και τακτικά

πάω με κείνον που νικά»)

Ο ΕΝΑΣ
Λίγη δροσιά, ουρανέ μου,
και χάιδεμα τ' ανέμου,
κελάηδημα πουλιού,
ξανάνιωμα Απριλιού!

Ανάσ', ανάσα λίγη!
Χρόνια η θελιά μας πνίγει.
Λίγη χαρά σ' αυτά
τα σκοτεινά γραφτά!

Σου πήρανε, λαέ μου,
το δίκιο του πολέμου
πατριδοκαταλύτες,
ξένοι και ντόπιοι αλήτες!

Ο ΑΛΛΟΣ
Αν θέλει να χαρείς
τη λεφτεριά νωρίς
γίνε προδότης, γίνε!
Τιμή, ντροπή δεν είναι

Θα ναι μαζί σου οι νόμοι

κ’ η πληρωμένη γνώμη!

πέτα την ανθρωπιά σου

κι απ’ τον αφέντη πιάσου!

Κι άμα σε φτύνει αυτός,

να κάθεσαι σκυφτός

και θα χεις τα πρωτεία

στη σάπια πολιτεία.

Ο ΛΑΟΣ

Εξω του αφέντη αρμάδα

φυλάει, με μπούκα ορθή,

το λείψανό σου, Ελλάδα,

μην ξάφνου αναστηθεί!

Η χειρόγραφη μορφή του ποιήματος

ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ

(«Ησυχα και τακτικά

πάω με κείνον που νικά»)

Ο ΕΝΑΣ
λίγη δροσιά, ουρανέ μου,
και χάιδεμα τ' ανέμου,
κελάηδημα πουλιού,
ξανάνιωμα Απριλιού!

Ανάσ', ανάσα λίγη!
Χρόνια η θελιά μας πνίγει.
Λίγη χαρά σ' αυτά
τα σκοτεινά γραφτά!

Σου πήρανε, λαέ μου,
το δίκιο του πολέμου
πατριδοκαταλύτες,
ξένοι και ντόπιοι αλήτες!

Εν’ άξαφνο πουρνό

σου πήραν τη φτωχή σου

τη γης, τον ουρανό,

αλλ’ όχι την ψυχή σου!

Ο ΑΛΛΟΣ
Αν θέλει να χαρείς
τη λεφτεριά νωρίς
γίνε προδότης, γίνε!
Τιμή, ντροπή δεν είναι

Θα ναι μαζί σου οι νόμοι

κ’ η πληρωμένη γνώμη!

πέτα την ανθρωπιά σου

κι απ’ τον αφέντη πιάσου!

Κι άμα σε φτύνει αυτός,

να κάθεσαι σκυφτός

και θα χεις τα πρωτεία

στη σάπια πολιτεία.