Σημαντική εκδήλωση για την ποίηση του Κώστα Βάρναλη (Αναδημοσίευση από το Βαθύ Κόκκινο)

Αναδημοσιεύουμε το ρεπορτάζ που υπογράφουν οι β. ariaditis και  kokkiniotis στο «Βαθύ Κόκκινο» για την εκδήλωση – παρουσίαση του βιβλίου «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του» στις 20 Νοέμβρη 2012 στο τσιπουράδικο «Ο Μπούσουλας» στην Καισαριανή. Το κείμενο συνοδεύεται και από βίντεο με πλάνα από την κηδεία του Κώστα Βάρναλη. Το βίντεο (όπως και το κείμενο) μπορείτε να το βρείτε εδώ.

 

Σημαντική εκδήλωση για την ποίηση του Κώστα Βάρναλη (Βίντεο)

Γράφουν: β. ariaditis και  kokkiniotis

Είχαμε την αίσθηση ότι στις μέρες μας ο ποιητής Κώστας Βάρναλης και το έργο του ξαναέρχονται στην επικαιρότητα. Για πολλούς λόγους, στους οποίους θα επανέλθουμε. Προγραμματίζαμε μάλιστα μια σχετική ανάρτηση με αφορμή την επέτειο του θανάτου του το Δεκέμβρη. Μας πρόλαβαν όμως …οι εξελίξεις!

Την προηγούμενη Τρίτη 20 του Νοέμβρη, στην πλατεία της Καισαριανής, στο γνωστό τσιπουράδικο «Ο Μπούσουλας» έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιογράφου του Ριζοσπάστη και συγγραφέα Ηρακλή Κακαβάνη «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του» (Εκδόσεις ΕΝΤΟΣ).

Για τον Κώστα Βάρναλη μίλησαν οι:

Γεωργία Λαδογιάννη, επίκουρος καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Δραματουργίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διονύσης Τσακνής, συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής

Γιώργος Σαρρής, στιχουργός – ερμηνευτής.

Το ρόλο του συντονιστή είχε ο δημοσιογράφος Νίκος Μπογιόπουλος.

Εξαιρετικοί ήταν οι ηθοποιοί Κατερίνα Φωτιάδου και Στέλιος Γερανής στην θεατρική απαγγελία του σατιρικού διαλόγου του Βάρναλη «Ο Άντρας και η Γυναίκα – ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΙΣ» (σελίδα 200 στο βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη).

Στο έδαφος του –σπαρταριστού μερικές φορές- διαλόγου της απλοϊκής Μαριγούλας με τον μεταφυσικό Γιάννη Κολοκυθάκη, ο Βάρναλης «κεντάει» τη σύγκρουση των ιδεολογικών ρευμάτων του υλισμού και του ιδεαλισμού.

Πέρα από την παρουσίαση του εξαιρετικά χρήσιμου, ιδιαίτερα στις μέρες μας, βιβλίου και το σπάνιο υλικό που φέρνει στο φως, η εκδήλωση αυτή είχε κατά τη γνώμη μας μια ξεχωριστή σημασία. Ήταν ένα αυτόνομο καλλιτεχνικό και πολιτιστικό γεγονός με ευρύτερες θα λέγαμε πολιτικές διαστάσεις.

Πραγματοποιήθηκε στην πλατεία της Καισαριανής, σε ένα χώρο που οι τοίχοι του αναγράφουν ποιήματα Ελλήνων ποιητών (εκεί που καθόμασταν εμείς υπήρχε «Η Πόλις» του Κ. Καβάφη).

Συγκέντρωσε ανθρώπους που είναι η ζωντανή ιστορία της Αριστεράς (όπως ο αειθαλής χαράκτης και λογοτέχνης Γιώργος Φαρσακίδης).

Είχε σαν περιεχόμενο τον πολιτισμό και την ποίηση. Ένα περιεχόμενο που όλο και αραιότερα συναντούσαμε στα προηγούμενα χρόνια της καπιταλιστικής ‘ευμάρειας’. Ένα περιεχόμενο που –κάνουμε την πρόβλεψη-  όλο και συχνότερα θα συναντάμε από δω και πέρα.

Με την ευκαιρία, να δώσουμε κι εμείς μια σύντομη πρόχειρη απάντηση στο πολυσυζητημένο ερώτημα –τέθηκε καίρια και στην συζήτηση που ακολούθησε την παρουσίαση του βιβλίου: «Πού είναι οι διανοούμενοι;»

Οι διανοούμενοι παλιά, είχαν ενεργό συμμετοχή και συμπορεύονταν με το λαϊκό κίνημα.

Αργότερα περιορίστηκαν στις λίστες υποστήριξης ψηφοδελτίων της αριστεράς στην αρχή, του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ στη συνέχεια.

Μεσολάβησε η φάση που πολλοί άνθρωποι του πνεύματος κοιμόντουσαν τον ύπνο του δικαίου ενώ γύρω τους γινότανε της κακομοίρας. Πρόσφατα είχαμε μια ποιοτική αλλαγή. Από το στάδιο της αναρώτησης «Γιατί δεν μιλάνε οι διανούμενοι;», φτάσαμε στο σημείο, μερικές φορές, να παρακαλάμε να μην ανοίξουνε το στόμα τους…

Πρόκειται για μεταμορφώσεις που ίσως εξηγούνται από τον «μεταμορφισμό» των διανοουμένων όπως τον αναλύει ο Γκράμσι.

’’Αχ. πούσαι νιότη πούδειχνες πως θα γινόμουν άλλος…’’, έλεγε ο Βάρναλης.

Χωρίς φυσικά να απαξιώνουμε τους σύγχρονους δημιουργούς και το έργο τους, κάνουμε ωστόσο την αισιόδοξη πρόβλεψη, πως όσο ‘σφίγγουν τα πράγματα’, θα ξεπηδήσουν πολύ περισσότεροι νέοι ποιητές, εικαστικοί, κινηματογραφιστές, συγγραφείς και καλλιτέχνες που θα αναβιώσουν τη ‘χρυσή εποχή’ της πολιτιστικής δημιουργίας μέσα στους κόλπους του ευρύτερου λαϊκού κινήματος και μιας αριστεράς ανατρεπτικής και νικηφόρας.

Για να επανέλθουμε στο βιβλίο για τον άγνωστο Βάρναλη και την παρουσίασή του, σημαντικό κατά τη γνώμη μας ήταν και το γεγονός ότι βρέθηκαν μαζί, γνωρίστηκαν και συζήτησαν δημιουργικά αγωνιστές της αριστεράς.

Χωρίς να το θέλουμε, μας ήρθαν στο μυαλό εικόνες από την κηδεία του ποιητή της εργατιάς Κώστα Βάρναλη στις 18 Δεκέμβρη 1974. Η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης και μια παλλαϊκή πορεία τον συνόδεψε στο Α΄Νεκροταφείο. Τα συνθήματα «Ποιητή της εργατιάς  -Είσαι Οδηγητής για μας», «Ο λαός δεν ξεχνά-Τους αγωνιστές τιμά»  και «Δεν πεθαίνει ο ποιητής –Είναι πάντα Οδηγητής» δονούσαν το χώρο του Α΄ Νεκροταφείου.

Εκεί πάλι ο Βάρναλης ένωσε τον κόσμο της αριστεράς σε ένα μεγάλο λαϊκό ποτάμι, παρά τα μικρά ‘παρατράγουδα’ που έγιναν μπροστά στον ανοιχτό τάφο του για το ποιο έντυπο θα τον συνοδέψει στην τελευταία του κατοικία.

Δυο μέρες πριν, στις 16 του Δεκέμβρη στο θέατρο «Αλίκη» είχε γίνει μέσα σε μεγάλη κοσμοσυρροή μια τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Βάρναλη.  Ο ίδιος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί για λόγους υγείας, πρόλαβε να μάθει όμως τι έγινε. Έμαθε και για το ποίημα που είχε γράψει προς τιμήν του το 1956 και διάβασε ο ίδιος ο Γιάννης Ρίτσος:

«Ποιητή, σ” είδαμε πάντα στο πλευρό του λαού μας με σκέψη και με πράξη. Ο λόγος σου σπαθί, νυστέρι και φωτιά που φωτάει και φως που καίει. Σ” είδαμε πάντα με την παλάμη σου ανοιχτή, δίπλα στ” αυτί, για ν” αφουγκράζεσαι πίσω απ” τα τείχη τη στρογγυλή βουή του Ιστορικού, αναπότρεπτου ήλιου. Αυτόν τον ήλιο μας έδειξες!»

Δεν θα προχωρήσουμε στην περιγραφή της εκδήλωσης της Καισαριανής και το περιεχόμενο των παρεμβάσεων. Το έχουν κάνει πολύ εύστοχα και χαρακτηριστικά, με λογοτεχνικές μάλιστα αξιώσεις, άλλοι σύντροφοι στα ιστολόγια Οικοδόμος και Σφυροδρέπανο. Περισσότερα μπορεί κανείς να βρει στο μπλογκ Ο άγνωστος ΒΑΡΝΑΛΗΣ και αδημοσίευτα ποιήματά του που γράφει στην προμετωπίδα του:

«Αρκετά χρόνια μετά το θάνατο του Κώστα Βάρναλη κι όμως συνεχίζουμε να αγνοούμε πολλά για το έργο του. Σκοπός του Blog να γνωρίσουμε καλύτερα τον εκπαιδευτικό, τον ποιητή, τον χρονογράφο, τον κριτικό, το δοκιμιογράφο, το μεταφραστή, το θεατρικό συγγραφέα, μα πάνω απ” όλα τον ανατρεπτικό, τολμηρό και επίκαιρο διανοητή Κώστα Βάρναλη.»

Στη Σεισάχθεια επίσης μπορείτε να διαβάσετε μια ενδιαφέρουσα παρέμβαση για το έργο του Βάρναλη.

Θα αναφερθούμε μόνο σε μια δημιουργική στιγμή της βραδιάς, όταν ‘άναψαν’ δημιουργικά τα ‘αίματα’ με τη γλωσσολογική ‘κόντρα’ της πολύ ενδιαφέρουσας τοποθέτησης της φιλολόγου Ρίτας Νικολαΐδη που απάντησε σε σχετική αποστροφή του λόγου του Διονύση Τσακνή.

Πίνοντας τα πρώτα ποτηράκια κρασί, ασυναίσθητα μας ήρθε στο μυαλό το ένα από τα δύο ‘θέματα’ που λάτρευε ο ποιητής: το καλό κρασί. Έκανε “έρευνες” στα ταβερνάκια και αντάλλασε απόψεις με τους φίλους του. Όταν κάποιος φίλος του μιλούσε για ένα καινούργιο ταβερνάκι, αμέσως αυτός ρωτούσε: «Έχει καλό;»

Η βραδιά τελείωσε βρίσκοντας όλους να τραγουδάμε, συντροφικά όπως παλιά τα τραγούδια μας. Σημαντικότατη βέβαια ήταν και εδώ η συμβολή του Γιώργου Σαρρή.

Θα επανέλθουμε στο έργο του Κ. Βάρναλη καθώς και στο σημαντικότατο βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη. Θα κάνουμε μάλιστα και μια εκπομπή παρουσίασης της εκδήλωσης στο διαδικτυακό ραδιοσταθμό μας. Προς το παρόν θα τελειώσουμε –τι άλλο;-με κάποιους στίχους του Βάρναλη.

Από το πασίγνωστο ποίημα «Οι μοιραίοι» κάποια όχι τόσο γνωστή στροφή:

«Του ενού ο πατέρας χρόνια δέκα

παράλυτος –ίδιο στοιχειό

του άλλου η κοντόμερη γυναίκα

στο σπίτι λιώνει από χτικιό.

Στο Παλαμήδι ο γιός του Μάζη

κι η κόρη του Γιαβή στο Γκάζι.»

 «Η ποίηση του Βάρναλη δε μύριζε ποτέ γάλα. Μύριζε από την αρχή μπαρούτι», έγραψε κάποτε ο Μενέλαος Λουντέμης. Ανασύραμε λοιπόν από τη μνήμη άλλους δυο στίχους, εξαιρετικά επίκαιρους και σήμερα νομίζουμε:

«Απ’ τα τσακάλια δε γλιτώνεις μ’ εφκές και παρακάλια» είναι ο ένας. Και ο άλλος:

«Κι αν είναι ο λάκκος σου πολύ βαθύς,

χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς.»